Specjaliści radzą

Święta Bożego Narodzenia dla wielu z nas to czas niezwykły i szczególnie ważny. To czas poszukiwania wymarzonych prezentów dla naszych bliskich. Czas wyjątkowych aromatów unoszących się niemal w każdej kuchni. Przedświąteczne przygotowania to okres kiedy żyjemy intensywniej i szybciej, po to by na te kilka dni zatrzymać się, zwolnić i spędzić czas z rodziną. Czas rodzinnych spotkań przy wigilijnym stole w blasku pięknie ubranej choinki. Dla większości z nas jest to długo wyczekiwany i niezwykły moment w roku. Jednak wyobraźmy sobie, że są ludzie, dla których święta to czas trudny, traumatyczny, kiedy zachwiana zostaje ich równowaga życia codziennego. Osoby, które wszelkie doznania wzrokowe, węchowe, słuchowe i smakowe odczuwają nawet dziesięć razy intensywniej. Święta i związane z nimi przygotowania stają się wówczas niekończącym się koszmarem. Właśnie w taki sposób przeżywać święta mogą osoby ze spektrum autyzmu. 

 

Dlaczego tak się dzieje?

    Osoby ze spektrum autyzmu czują i przeżywają intensywniej. Widzą, słyszą, czują bardziej. Dzieje się tak ze względu na ich szczególną cechę - nadwrażliwość sensoryczną. Święta są czasem kiedy doznajemy ogromu wrażeń. Nadmierny hałas, krzątanina, ilość migających lampek, intensywność i różnorodność zapachów, zaburzony rytm dnia, czy spotkania z nowymi osobami mogą sprawić, że układ nerwowy ulegnie “przeładowaniu” przez co święta staną się okresem trudnym do zniesienia. Dziecko nie wyjaśni, że wszystko co go otacza w święta to dla niego za dużo, lecz wyrazi to odpowiednim zachowaniem wynikającym z przestymulowania. Nowe sytuacje i nadmiar bodźców narazi je na dodatkowy stres i towarzyszące mu napięcie. Dlatego też w okresie świątecznym  możemy zaobserwować szczególnie wśród dzieci trudności w funkcjonowaniu w środowisku rówieśniczym, rodzinnym, nasilenie zachowań agresywnych i autoagresywnych, będących próbą odreagowania nadmiaru bodźców. 

 

 

Jak pomóc dziecku przetrwać święta? - kilka wskazówek. 

1. Najważniejszym elementem przygotowań dziecka ze spektrum autyzmu do Świąt Bożego Narodzenia jest rozmowa. Ważne by w okresie poprzedzającym święta porozmawiać o sytuacjach, czynnościach czy spotkaniach, które będą miały miejsce. Jeśli trzeba - można powtórzyć rozmowę kilka razy, by dziecko mogło się oswoić i odpowiednio przygotować na nadchodzące sytuacje, które go czekają. Warto omówić dni krok po kroku.  W tym celu można wykorzystać historyjki obrazkowe, fotografie osób z którymi dziecko może spotkać się podczas świąt. Przydatne może się okazać stworzenie świątecznego grafiku zajęć. Każda nowa sytuacja jest dla dziecka ze spektrum autyzmu szczególnie stresująca, dlatego dajmy mu czas na przygotowanie się do nowej, często nieznanej sytuacji.  

2. Wiele dzieci chętnie pomaga w przygotowaniach. Z przyjemnością ubiera choinkę, przygotowuje ciasto do pierników. Ze względu na nadwrażliwość sensoryczną dziecko autystyczne może nie chcieć dotykać choinki, która wydziela intensywny zapach oraz posiada kłujące igły. Może nie czerpać przyjemności z dotykania rączkami ciasta na pierniki. Nie zmuszajmy go do tego. Jeśli okaże zainteresowanie - spróbujmy zachęcić. Jeśli odmówi - zaakceptujmy. 

3. Ogromna część autystyków cierpi na wybiórczość pokarmową. Jedzenie, które dla człowieka jest przyjemnością dla osób w spektrum może być nie lada wyzwaniem. Dziecko może chcieć próbować nowych smaków, jednak nie należy go to tego zmuszać. Warto także przygotować potrawy, do których jest przyzwyczajone i które chętnie zje.  

4. Jeśli spędzamy święta w szerszym gronie rodzinnym poinformujmy naszych bliskich o tym, czego mogą się spodziewać. Opowiedzmy o sytuacjach, na które powinni zwrócić uwagę. Powiedzmy o tym, że dziecko może odczuwać dyskomfort oraz stres w związku z nową sytuacją.  Uprzedźmy jakie zachowania mogą negatywnie wpłynąć na dziecko, ale też pouczmy w jaki sposób mogą się zachować by pomóc dziecku. 

5. Wspólnie z dzieckiem stwórzmy miejsce, w którym będzie mogło się wyciszyć w razie potrzeby. Święta to czas spotkań, podczas których poziom hałasu jest znacznie wyższy niż na co dzień. Dlatego warto znaleźć w domu miejsce, które będzie wolne od zakłóceń. Miejsce gdzie dziecko odnajdzie spokój, którego potrzebuje. Jeśli spędzamy święta u rodziny - zapytajmy czy znajdzie się takie miejsce w ich domowej przestrzeni.  

6. Trzymajmy się ustaleń. Jeśli mamy za sobą etap rozmowy o sytuacjach, które mogą mieć miejsce w trakcie świąt lub stworzyliśmy świąteczny grafik zajęć to znacznie łatwiej przetrwać Święta Bożego Narodzenia trzymając się planu. Ważne jest zachowanie ustalonego schematu lub rytmu dnia, dlatego że pewien rytualizm i schematyzm ułatwia osobom w spektrum autyzmu funkcjonowanie w grupie. 

7. Uszanujmy wyjątkowość dziecka. Nie wymuszajmy na nim konieczności siedzenia przy wigilijnym stole, spędzania czasu z rodziną, której prawie nie zna, przytulania i całowania bliskich na powitanie. Nie próbujmy na siłę przekonywać go do spróbowania wigilijnych potraw. Ważniejsze niż tradycja i przejmowanie się tym co “wypada” jest przecież dobro i spokój wewnętrzny dziecka. To właśnie od rodziców i domowników zależy czy i jak dziecko ze spektrum autyzmu zapamięta świąteczny czas. 

 

Dużo miłości, spokoju, cierpliwości i radości ze wspólnego świętowania. 

 

Sylwia Kużdżyń 
pedagog szkolny