Czynności prymarne w logopedii

Nieprawidłowa wymowa, podobnie jak dysfunkcje oddychania lub połykania, często wiąże się z nieprawidłową budową narządów mowy. Dzieje się tak, ponieważ z jednej strony budowa narządów mowy warunkuje ich funkcje, a z drugiej nieprawidłowo przebiegająca funkcja może zmieniać rozwój anatomiczny narządu żucia, również artykulacji. Terminu „czynności prymarne” używa się w logopedii głównie w celu opisania wspomnianych wyżej zależności. Istnieje koncepcja, która zakłada, że zachodzi związek między niewerbalnymi aktywnościami  obszaru ustno-twarzowego a mową. Zależność ta jest wykazywana przez specjalistów w wyniku połączenia wiedzy z zakresu ortodoncji, neurologii, pediatrii, laryngologii oraz logopedii.

Czynności prymarne, czyli  system zależności odbywających się w przestrzeni orofacjalnej bezpośrednio wpływają na rozwój sprawności artykulacyjnej na każdym etapie rozwoju człowieka. Te niewerbalne czynności wykonywane w obrębie jamy ustnej i twarzy stanowią fundament dla rozwoju mowy. Obejmują one m. in. oddychanie, gryzienie i żucie oraz połykanie.  

 

Oddech nosem to fundament.

Oddychanie nosem sprzyja harmonijnemu rozwojowi twarzoczaszki, w tym wzrostu szczęki, żuchwy i podniebienia, a co za tym idzie bezpośrednio wpływa na wygląd twarzy. Podczas oddychania nosem język spoczywa na podniebieniu. Warunkuje to prawidłową pozycję spoczynkową języka, co sprzyja prawidłowej artykulacji i połykaniu. Nos pełni bardzo ważna funkcję – oczyszcza, ogrzewa i nawilża wdychane powietrze i dzięki temu chroni struny głosowe. Fakt ten w efekcie zmniejsza ryzyko chrypki i znacząco minimalizuje ilość infekcji górnych dróg oddechowych. Oddychanie nosem warunkuje prawidłowe napięcie mięśniowe w obrębie warg, języka i policzków oraz wspiera pracę mięśni odpowiedzialnych za prawidłową postawę ciała. Proces mówienia to współpraca oddechu i ruchów artykulacyjnych, zatem oddychanie nosem pomaga w regulacji oddechu oraz wspiera tempo mówienia, a co za tym idzie mowa staje się płynna i wyrazista.

 

Gryzienie i żucie ma znaczenie.

Gryzienie wymusza silniejszą pracę żuchwy. Stanowi to wsparcie dla prawidłowego wzrostu łuków zębowych i twarzoczaszki. Podczas gryzienia i żucia język wykonuje celowe i różnorodne ruchy, co sprzyja prawidłowemu połykaniu. Warto regularnie gryźć twarde pokarmy, ponieważ aktywizuje to jamę ustną do wysiłku i odpowiedniego wzrostu kości, co w efekcie zapobiega wadom zgryzu. Twarde pokarmy wymagają dłuższej obróbki w jamie ustnej co stanowi idealny trening narządów artykulacyjnych.

 

Połykanie – warto o to zadbać.

Podczas połykania język powinien unieść się do podniebienia, przesunąć kęs jedzenia w stronę gardła, wargi muszą być szczelnie zamknięte, ale nie napięte. Sposób połykania stanowi fundament poprawnej wymowy, gdyż istnieje zależność między ruchami artykulacyjnymi charakterystycznymi dla poszczególnych głosek a pozycją języka podczas połykania. Skutkiem nieprawidłowego połykania mogą być nie tylko wady wymowy, ale również wady zgryzu, ślinienie się podczas posiłku, krztuszenie się, powolne jedzenie, a także refluks bądź zgaga.

 

Podsumowując, wymowa zaczyna się od podstaw. Bardzo trudno jest pracować nad prawidłową wymową jeśli inne obszary działają nieprawidłowo. Trudno jest oczekiwać spektakularnych efektów w terapii logopedycznej jeśli nie zadbamy najpierw o jej podstawy.

                                                                                     Logopeda mgr Katarzyna Nojmyler