Jak wspierać dziecko/nastolatka w kryzysie emocjonalnym?

Zdrowie, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia to stan naszego organizmu, kiedy czujemy się dobrze. To dobrostan w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej. Najczęściej myślimy o zdrowiu w kategorii jego fizyczności. To znaczy, że zdrowi jesteśmy wtedy gdy wszystkie narządy, organy w naszym ciele pracują w sposób prawidłowy, a co za tym idzie pozwalają nam na prawidłowe funkcjonowanie. W szerszej perspektywie zdrowie to nie tylko dobre funkcjonowanie fizyczne. Zdrowie to dobre funkcjonowanie we wszystkich trzech obszarach. Skoro wykazujemy dbałość o zdrowie fizyczne to równie ważne miejsce powinno zajmować zdrowie psychiczne, czyli emocjonalna równowaga naszego organizmu. O zdrowiu psychicznym możemy mówić wówczas, gdy w sposób umiejętny potrafimy radzić sobie z codziennym stresem, lękiem, kiedy w tym wszystkim zachowujemy zdolność do logicznego myślenia i samorealizacji. 

1. Zdrowie psychiczne dziecka/nastolatka - dlaczego ten temat jest taki ważny? 

Okres dorastania to bardzo ważny czas w życiu każdego młodego człowieka, ponieważ na tym etapie zachodzi wiele istotnych zmian. Zmienia się ciało, sposób myślenia o otoczeniu, o sobie, ale też postrzegania relacji z drugim człowiekiem. Dodatkowo hormony powodują zmiany nastroju, poczucie niepewności, poczucia zagubienia. 

• zmiany fizyczne - rozwój ciała, zmiany hormonalne. Zmienia się budowa ciała. Ciała dziewczynek się zaokrąglają, chłopców nieproporcjonalnie rosną, zmienia się barwa głosu. Przez hormony nasze dojrzewające dzieci stają się bardziej wrażliwe,, emocjonalnie zmienne. 
• presja rówieśników - relacje z rówieśnikami są na pierwszym miejscu. Dziecko/nastolatek ma potrzebę bycia akceptowanym przez rówieśników, przez co ulegają presji, przejawia zachowania i podejmuje działania by przypodobać się, dopasować do otoczenia. Na tym etapie dzieci bardzo boją się odrzucenia.
• Zmiany w relacji z dorosłymi - wynikają z konieczności stawiania na swoim, kształtującego się poczucia niezależności. Młody człowiek nie rozumie dlaczego rodzic się wtrąca, dlaczego chce w wielu kwestiach decydować, przez co relacje stają się bardziej napięte. Często nastolatek ma przekonanie o tym, że nikt nie jest w stanie go zrozumieć. 
• Stres szkolny - rosnące wymagania nauczycieli, kolejne sytuacje egzaminacyjne, wybór dalszej ścieżki zawodowej - to wszystko powoduje, że dziecko/nastolatek żyje w nieustannym stresie. 
• Bardzo dużo dzieje się w sferze emocji - dzieci/nastolatkowie doświadczają pierwszych zakochań, rozczarowań, dodatkowo sposób radzenia sobie z nadmiarem emocji nie jest jeszcze dobrze uregulowany, wypracowany. 

W tym czasie dziecko/nastolatek jest bardziej podatny na kryzys emocjonalny. 

2. Czym jest kryzys psychiczny?

Kryzys psychiczny to taki stan kiedy człowiek traci zdolność do radzenia sobie z emocjami, sytuacjami życiowymi i codziennymi obowiązkami. Może się pojawić na skutek silnego napięcia emocjonalnego, w sytuacjach gdy człowiek nie potrafi poradzić sobie z trudną sytuacją życiową.

Odpowiednio szybko rozpoznany kryzys, dobrze zaopiekowany może być sytuacją przejściową. Kryzys, który został niezauważony, rozpoznany może prowadzić do poważnych zaburzeń w sferze zdrowia psychicznego. 

3. Co może wpłynąć na wystąpienie kryzysu u dziecka/nastolatka?

 

• presja społeczna i rówieśnicza, dlatego, że nasze dzieci próbują spełniać oczekiwania swoich rówieśników, z potrzeby akceptacji, poczucia przynależności do jakiejś grupy, bycia częścią większej społeczności. 
• zależność od mediów społecznościowych, które stanowią ogromną część życia dziecka czy nastolatka. Niestety media mają ogromny wpływ na ich zdrowie psychiczne. Obserwowane treści mogą prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości, uczucia samotności, wzmożonego smutku, tęsknoty za czymś nieosiągalnym. Kolejną kwestią jest to, że korzystając z mediów społecznościowych nasze dzieci narażone są na zjawisko cyberprzemocy. 
• problemy w rodzinie - kłótnie, rozwody, przemoc domowa, uzależnienia. Dorastanie w trudnych warunkach, przy braku stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa to prosta droga do kryzysu.
• nadmierny stres - czy to związany z edukacją, czy sytuacją rodzinną, czy też relacjami z rówieśnikami. 
• traumatyczne przeżycia - nagłe zdarzenie: wypadek, odejście kogoś bliskiego, przemoc rówieśnicza, domowa.
• zaburzenia psychiczne i genetyczne predyspozycje - wystąpienie podobnego kryzysu, zaburzenia psychicznego w rodzinie zwiększa szanse dziecka/nastolatka na to, że w przyszłości również może się zmagać z tym problemem. 

 

4. Na co warto zwrócić uwagę?

Wystąpienie jakiegokolwiek z przedstawionych sygnałów wcale nie musi oznaczać, że dziecko ma kryzys. Czasem wystarczy sprawdzić 3 podstawowe rzeczy. Czy dziecko nie jest głodne? Czy dziecko nie jest zmęczone? Czy po prostu nie jest niezaspokojona jakaś jego potrzeba..

• zmiana zachowania dziecka
• zmiana nastroju
• problemy ze snem
• trudności w koncentracji
• izolacja społeczna
• zmiany w wyglądzie
• wystąpienie zachowań ryzykownych

 

5. Bez względu na to czy u dziecka/nastolatka wystąpił kryzys, warto…

 

1. Pamiętać, że fundamentem jest relacja z dzieckiem. (wspólne, produktywne spędzanie czasu, wartościowe rozmowy, aktywne słuchanie, akceptacja, bez bagatelizowania problemów dziecka, porównywania doświadczeń)
2. Uważnie obserwuj dziecko - kryzys nie zawsze manifestowany jest w sposób oczywisty. 
3. Słuchaj, ale nie oceniaj - stwórz bezpieczną przestrzeń do rozmowy. Słuchaj, nie przerywaj. Ponieważ nastolatkowie mają problem z mówieniem o swoich problemach. Jednak stwarzając mu odpowiednie warunki, możemy sprawić, że poczuje się doceniony, zauważony i będzie opowiadał o tym co czuje. 
4. Zachowuj spokój i cierpliwość - nastolatek może wyrażać swoje emocje, opowiadać o sytuacji w sposób, który będzie nam jako dorosłym bardzo ciężko zrozumieć, jednak nie jest to odpowiedni moment na okazanie mu braku zrozumienia dla jego sytuacji. 
5. Współpracuj ze specjalistami - w sytuacji podejrzenia lub przedłużającego się kryzysu emocjonalnego punktem koniecznym jest konsultacja specjalistyczna: psychologiem, psychoterapeutą lub nawet psychiatrą dziecięcym. Warto także podjąć działania we współpracy z placówką oświatową., ponieważ poinformowanie o sytuacji wychowawcę pedagoga lub psychologa w szkole pomaga zapewnić dziecku spójny system wsparcia. 
6. Drogi rodzicu - pamiętaj o sobie - nie zapewnisz odpowiedniego wsparcia swojemu dziecku jeśli sam jesteś w stresie i ogromnym przeciążeniu. Budowanie odporności psychicznej rodziny jako systemu jest kluczowe dla późniejszego zapewnienia wsparcia dziecku. 

Kiedy należy szukać specjalistycznej pomocy? Kiedy sytuacja nas niepokoi. Kiedy objawy nie ustępują. Kiedy sytuacja trwa. 

 

Pedagog szkolny

Sylwia Kużdżyń