Specjaliści radzą

 

 

Dysleksja rozwojowa są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.
 

Ze względu na występujące trudności można wyróżnić: 
- dysleksję, dysortografię, dysgrafię, dyskalkulię -
Dysleksja – specyficzne trudności w nauce czytania. 
Dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, również pod względem ortograficznym. 
Dysgrafia – nieczytelne pismo, trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma.
Dyskalkulia – trudności w opanowaniu umiejętności matematycznych na poziomie bardzo prostych operacji, np. określanie liczby obiektów, szacowanie, nazywanie cyfr. Przyczynami dyskalkulii są genetyczne nieprawidłowości w części mózgu, która odpowiada za zdolności matematyczne.
 

Przyczyny dysleksji.
Przyczyn dysleksji jest wiele. Mogą być to przyczyny genetyczne, organiczne, hormonalne, mikrouszkodzenia centralnego układu nerwowego, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia lateralizacji, zaburzenia tempa i rytmu rozwoju. Zaburzenia funkcji percepcyjno – motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno – motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji orientacji w schemacie ciała i  przestrzeni.  
Wczesne rozpoznanie, jeszcze przed rozpoczęciem nauki czytania i pisania, daje szansę na zminimalizowanie trudności.
 

Objawy dysleksji rozwojowej
•    opóźniony rozwój mowy
•    mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania, pisania
•    wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem trudniejszych słów, błędy gramatyczne
•    trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzielaniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą
•    trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych 
•    oburęczność  
•    mylenie prawej i lewej ręki
•    trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego
•     trudności z opanowaniem poprawnego pisania  
 

Objawy zaburzeń funkcjonowania analizatora kinestetyczno – ruchowego :
•   rysowanie - rysunki sprawiające wrażenie niestarannych, ruchy „kanciaste”, gwałtowne lub zwolnione, za silny lub za słaby nacisk przyboru do pisania na papier, przeważają linie proste, mało linii falistych;
•  pisanie -  za mocny lub za słaby nacisk przyboru do pisania na papier, mała precyzja dłoni i palców. Obniżony poziom graficzny pisma litery niekształtne, nieprecyzyjne, kanciaste, różnej wielkości, wychodzące poza linie, połączenia pomiędzy literami różnej długości, w dowolnym miejscu litery, różne nachylenie liter, odstępy między literami za duże lub za małe, litery niepewne, niedokończone. Pismo mało czytelne. Tempo pisania wolne trudności z nadążaniem za tempem klasy. Zeszyty sprawiają wrażenie niestarannie utrzymanych.
 

Objawy zaburzeń analizy i syntezy wzrokowej: 
•   wypowiadanie się - w związku z trudnością identyfikacji przedmiotów na obrazkach – opis obrazka jest ubogi, zawiera małą ilość szczegółów; 
•    rysowanie - rysunki przeważnie ubogie w szczegóły, kłopoty z odwzorowywaniem prostych figur geometrycznych; 
•  czytanie - mylenie liter o podobnym kształcie (a-o, m-n, l-t-,ł, b-d, g-p, n-u, m-w), opuszczanie liter, sylab, wyrazów, całych wierszy, przekręcanie końcówek wyrazów, zgadywanie, gubienie się w tekście. Tempo czytania wolne, szybko następuje zmęczenie, niechęć do czytania. Czytanie jest nierytmiczne, długo utrzymuje się technika literowania. Koncentracja na technicznej stronie czytania utrudnia pełne zrozumienie treści; 
•  pisanie - trudności z zapamiętaniem kształtu liter, mylenie liter o podobnym kształcie, pomijanie drobnych elementów graficznych liter (tzw. znaki diakrytyczne), opuszczanie liter lub cząstek wyrazowych. Pomimo niejednokrotnie dobrej znajomości zasad pisowni występują liczne błędy ortograficzne; 
•   nauka innych przedmiotów - trudności mogą się ujawniać w przypadku każdego przedmiotu (język obcy – mylenie liter, geografia – trudności z czytaniem mapy, mylenie kierunków geograficznych, geometria – mylenie figur, problemy z rzutowaniem figur w przestrzeni).  
 

Objawy zaburzeń analizy i syntezy słuchowej, słuchu fonemowego, słuchowej pamięci fonologicznej;
• czytanie – mylenie słów podobnie brzmiących, domyślanie się na podstawie pierwszej litery lub sylaby, zgadywanie, przekręcanie znaczenia czytanych słów;
•  pisanie – mylenie liter odpowiedników głosek fonetycznie podobnych, pisownia fonetyczna, opuszczanie końcówek wyrazów, mylenie i zamiana samogłosek nosowych (ę, ą) na zespoły dźwiękowe (em, om), wolne tempo pisania, zaburzona słuchowa pamięć bezpośrednia (konieczność wielokrotnego powtarzania dyktowanego tekstu).
 

Objawy specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu:
 

JĘZYK POLSKI
Symptomy trudności:
•    trudności w opanowaniu techniki czytania tj.: głoskowanie, sylabizowanie, przekręcanie wyrazów, domyślanie się, wolne lub nierówne tempo, pauzy, nie zwracanie uwagi na interpunkcję;
•    niepełne rozumienie treści tekstów i poleceń, uboższe słownictwo;
•    trudności w pisaniu, szczególnie ze słuchu, liczne błędy np.: mylenie z-s, d- t, k -g;
•    błędy w zapisywaniu zmiękczeń, głosek i- j;
•    błędy w zapisywaniu głosek nosowych ą - om, ę – em;
•    opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab;
•    błędy gramatyczne w wypowiedziach ustnych i pisemnych;
•    trudności w formułowaniu wypowiedzi pisemnych na określony temat;
•    trudności w uczeniu się ze słuchu na lekcji, korzystaniu z wykładów, zapamiętywaniu, rozumieniu poleceń złożonych, instrukcji;
•    trudności z zapamiętaniem liter alfabetu, mylenie liter podobnych kształtem l-t-ł;
•    mylenie liter zbliżonych kształtem, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni b-d-g-p, w-m;
•    opuszczanie drobnych elementów graficznych liter (kropki, kreski);
•    błędy w przepisywaniu i pisaniu z pamięci;
•    nieprawidłowe trzymanie przyborów do pisania;
•    wolne tempo pisania, męczliwość ręki;
•    niekształtne litery, nieprawidłowe łączenia - obniżona czytelność pisma;
•    nieumiejętność zagospodarowania przestrzeni kartki.
 

MATEMATYKA, FIZYKA, CHEMIA
Symptomy trudności:
•    nieprawidłowe odczytywanie treści zadań tekstowych;
•    niepełne rozumienie treści zadań, poleceń;
•    trudności z wykonywaniem działań w pamięci, bez pomocy kartki;
•    problemy z zapamiętywaniem reguł, definicji, tabliczki mnożenia;
•    problemy z opanowaniem terminologii (np. nazw, symboli pierwiastków i związków chemicznych);
•    błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami i miejscami po przecinku);
•    przestawianie cyfr (np. 56-65);
•    nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów;
•    mylenie znaków działań, odwrotne zapisywanie znaków nierówności;
•    nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji;
•    trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną w geometrii;
•    niski poziom graficzny wykresów i rysunków, nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych.
 

GEOGRAFIA, BIOLOGIA, HISTORIA

Symptomy trudności:
•    trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, terminologii z biologii i chemii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie), nazwisk z historii;
•    trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji);
•    zła orientacja w czasie (chronologia, daty);
•    trudności z czytaniem i rysowaniem map geograficznych i historycznych;
•    trudności z orientacją w czasie i w przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni, obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca itp.);
•    problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków;
•    trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych.
 

MUZYKA, PLASTYKA, WYCHOWANIE FIZYCZNE, TECHNIKA
Symptomy trudności:
•    trudności z czytaniem nut, odtwarzaniem rytmu, śpiewaniem, tańczeniem;
•    trudności z rysowaniem (rysunek schematyczny, uproszczony) i organizacją przestrzenną prac plastycznych;
•    obniżony poziom wykonania prac plastycznych i technicznych (dobra własna inwencja twórcza i wyobraźnia);
•    mylenie prawej i lewej strony;
•    trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni;li>
•    trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych;
•    trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki (siatkówka, koszykówka, tenis ziemny i stołowy, itp.);
•    niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, narty, snowboard).
 

Jakie pomoce dydaktyczne wykorzystuje się w uczeniu dzieci dyslektycznych. 
 

1.    Pomoce usprawniające funkcje wzrokowe materiale nieliterowym 
• łamigłówki, układanki, rozsypanki, puzzle, 
• domina i gry dydaktyczne, 
• dobieranki obrazkowe, loteryjki geometryczne.
• klocki literowe, 
• rozsypanki literowe, sylabowe i wyrazowe,
 

2.    Pomoce usprawniające funkcje wzrokowe na materiale literowym, sylabowym i wyrazowym. Pomoce usprawniające percepcję słuchową 
•    loteryjki obrazkowe 
•    domina obrazkowe 
 

3.     Pomoce kształcące sprawność manualną i koordynację wzrokowo-ruchową 
•    szablony figur geometrycznych, szablony liter, 
•    wzory liter do ćwiczeń w pisaniu.
 

4.    Pomoce do ćwiczeń ortograficznych 
•    rozsypanki wyrazowe i literowe, 
•    loteryjki ortograficzne, 
•    domina obrazkowo-wyrazowe, 
•    pamięciowo-wzrokowy słownik ortograficzny.
 

 Jak motywować dziecko do pracy? 
Mobilizując dziecko do samodzielnej pracy warto doceniać jego wytrwałość i zwracać uwagę na postępy, zauważać starania i wysiłek włożony w wykonane zadania, a nie tylko efekt końcowy. Ważne jest, aby motywować dziecko do pracy przez stawianie mu możliwych do osiągnięcia celów, które staną się też źródłem sukcesów. 
Zasada 1: Stawiaj możliwe do osiągnięcia cele
Zasada 2: Doceniaj starania i postępy 
Zasada 3: Skieruj uwagę na postępy 
Zasada 4: Motywuj dziecko do pracy, kierując jego uwagę na postępy które czyni, tłumacz, że należy ćwiczyć, aby efekty były widoczne. 

MOCNE STRONY OSÓB Z DYSLEKSJĄ:
Dzieci, młodzież, dorośli dyslektycy są:
1.    kreatywni
2.    elokwentni
3.    muzykalni
4.    twórczy
5.    empatyczni
potrafią: 
1.    myśleć interdyscyplinarnie
2.    rozwiązywać problemy
3.    konstruować
4.    projektować
5.    wychodzić poza schematy
6.    łączyć fakty i układać je w logiczna całość

               

         
  

Literatura

1.  BOGDANOWICZ Marta O dysleksji, czyli Specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu: odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli / Marta Bogdanowicz. – Lublin: „Linea”,1994
2. BOGDANOWICZ Marta Ryzyko dysleksji: problem i diagnozowanie / Marta Bogdanowicz. Wyd.2. Gdańsk: „Harmonia” 2003
3. CIESZYŃSKA  Jadwiga Nauka czytania krok po kroku: jak przeciwdziałać dysleksji Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001
4. DYSLEKSJA w kontekście nauczania języków obcych / pod red. Marty Bogdanowicz i Marioli Smoleń. - Gdańsk: „Harmonia”, 2004
5. GÓRNIEWICZ  Ewa Trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci – Olsztyn: Wydaw. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2000
6. MICKIEWICZ  Janina Jedynka z ortografii?: Rozpoznawanie dysleksji w starszym wieku szkolnym – Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 1995
7. PĘTLEWSKA Halina Przezwyciężyć trudności w czytaniu i pisaniu – Kraków: „Impuls”, 1998
8.  SAWA Barbara Jeżeli dziecko źle czyta i pisze – Wyd. 4 popr. Warszawa: Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, 1994
9. SELIKOWITZ  Mark Dysleksja i inne trudności w uczeniu się; przeł. Agnieszka Wierzejewska. – Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999

                                                                     Wioletta Labuda  pedagog