Specjaliści radzą

 

Potrzeba poczucia własnej wartości odgrywa ważną rolę w hierarchii potrzeb psychologa Abrahama Maslowa, która przedstawia samoocenę jako jedną z podstawowych ludzkich motywacji. Maslow zasugerował, że ludzie potrzebują zarówno szacunku od innych ludzi, jak i wewnętrznego szacunku dla samego siebie. Obie te potrzeby muszą być spełnione, aby jednostka mogła rozwijać się jako osoba i osiągnąć samorealizację .

Poczucie własnej wartości odgrywa znaczącą rolę w  motywacji, gotowości do podejmowania nowych wyzwań czy budowaniu relacji. Niska samoocena może sabotować odniesienie sukcesu w szkole lub pracy, ponieważ brakuje wiary w jego osiągnięcie. Posiadanie zdrowego poczucia własnej wartości może pomóc w osiąganiu życiowych celów.

 

Oznaki zdrowej pewności siebie

• Asertywne wyrażanie siebie
• Pozytywny wygląd
• Znajomość własnych mocnych i słabych stron oraz ich akceptacja
• Cieszenie się własnymi sukcesami
• Wyciągnie wniosków z porażek, bez nadmiernego obwiniania siebie
• Umiejętność wyrażania i zaspokajania własnych potrzeb

 

Oznaki braku pewności siebie

• Negatywne przekonania na własny temat
• Brak zaufania do siebie
• Niezdolność do wyrażenia własnych potrzeb
• Skupianie się na swoich słabościach / rozpamiętywanie porażek
• Poczucie wstydu, depresja lub lęk
• Przekonanie, że ​​”inni są lepsi” od ciebie
• Problemy z akceptacją pozytywnych opinii na własny temat
• Unikanie działań z powodu strachu przed porażką
• Bardzo duży autokrytycyzm

 

Poczucie własnej wartości zaczyna się tworzyć już na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Dziecko, które czuje się chciane i kochane przez rodziców i opiekunów, samo zaczyna akceptować siebie i uważać za kogoś cennego i ważnego. Stabilne i trwałe poczucie własnej wartości to jeden z najcenniejszych zasobów, w które rodzice mogą emocjonalnie wyposażyć swoje dziecko.
Małe dziecko jest całkowicie zależne od rodziców, więc ich akceptacja jest dla niego kwestią życia i śmierci. Dlatego wpatruje się w ich oczy i przegląda się w nich jak w lustrze. To, co tam zobaczy, zabierze ze sobą w dorosłe życie.

Jeśli mały człowiek doświadcza tego, że jego pojawienie się na świecie jest źródłem szczęścia dla rodziców, to będzie to źródłem szczęścia i poczucia własnej wartości dla niego samego. Aby akceptować siebie, cieszyć się stabilnym poczuciem własnej wartości i szacunkiem wobec samego siebie, trzeba je najpierw otrzymać od rodziców i opiekunów. Przekonania na własny temat kształtują się na podstawie sygnałów otrzymywanych od ważnych osób (najczęściej są to rodzice): komunikatów wysyłanych wprost, werbalnie oraz tych, które nigdy nie zostały wypowiedziane, ale były przekazywane postawą, gestem, skrzywieniem ust czy milczeniem. Nawet niemowlę, nie wspominając o kilkulatku, jest doskonałym obserwatorem i świetnie odczytuje mowę ciała i mimikę dorosłych. Czujnie słuchając słów, które są wypowiadane o nim do innych osób, podpatruje, w jaki sposób rodzice odnoszą się do siebie i do niego, i zapamiętuje ten przekaz na bardzo długo, czasem na całe życie. Intencja komunikatów niekoniecznie jest negatywna, bo rzadko zdarza się, że rodzice lub opiekunowie chcą intencjonalnie skrzywdzić dziecko, jednak niezależnie od intencji (nawet jeśli krytyka była „dla twojego dobra”) emocjonalne skutki pozostaną na długo. Utrwalą się jako przekonania kluczowe: na własny temat, na temat ludzi, świata i swojej przyszłości. Niektóre słowa usłyszane w dzieciństwie nagrają się w dziecięcej pamięci jak na taśmie magnetofonowej i staną się wewnętrznym głosem, odtwarzanym w różnych momentach dorosłego życia w postaci myśli automatycznych, aktywizujących się pod wpływem różnych sytuacji. Ten głos, jeśli jest oceniający i surowy, często nazywany jest wewnętrznym krytykiem.

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

Jak jako rodzic mogę wspierać moje dziecko w zaakceptowaniu siebie i budowaniu poczucia własnej wartości?

• mówiąc mu wprost o swoich uczuciach do niego;
• zauważając jego emocje;
• okazując mu zaufanie (jeśli mi ufasz, to znaczy, że jestem godzien zaufania);
• doceniając jego indywidualność i odrębność (dziecko to osobny człowiek!);
• dając mu prawo do wyrażania uczuć, potrzeb i oczekiwań;
• modelując konstruktywne sposoby wyrażania uczuć: złości, smutku, bezradności;
• zwracając się do niego z szacunkiem;
• pozwalając mu współdecydować w kwestiach, które go dotyczą;
• interesując się jego sprawami i okazując troskę;
• zachęcając do wyrażania swojego zdania i opinii;
• pozwalając dokonywać samodzielnych wyborów w zakresie adekwatnym do wieku;
• motywując do rozwijania zainteresowań;
• szanując jego granice;
• doceniając sukcesy i osiągnięcia;
• mówiąc mu o swojej dumie z niego;
• konsultując sprawy dotyczące całej rodziny;
• powierzając odpowiedzialność za wykonanie różnych zadań;
• przytulając, kiedy tego potrzebuje.

 

Jak jako nauczyciel mogę wspierać moich uczniów w zaakceptowaniu siebie i budowaniu poczucia własnej wartości?

• doceniając ich indywidualność i niepowtarzalność;
• zwracając się do nich z szacunkiem;
• motywując do działania za pomocą wspierających, konstruktywnych informacji zwrotnych;
• zauważając zmiany oraz postępy w nauce i zachowaniu;
• podkreślając atuty, umiejętności i sukcesy;
• wspierając w trudnych momentach;
• dając prawo do błędów i pomyłek;
• pytając o zdanie i prosząc o wyrażenie opinii;
• pomagając rozwijać pasje i zainteresowania;
• o zastrzeżeniach i uwagach mówiąc w cztery oczy;
• nie obawiając się przyznać do błędu;
• konsekwentnie i czytelnie wyznaczając granice;
• traktując uczciwie i sprawiedliwie.

 

                           

 

Propozycje dla nauczycieli i rodziców do wykorzystania w szkole i w domu.

1. Lista sukcesów (ćwiczenie do indywidualnego wykonania)

Wypisz na kartce, jakie sukcesy odniosłeś:
Dziś – np. przyszedłem punktualnie do szkoły; udało mi się przedstawić prezentację tak, jak chciałem; odważyłem się odezwać do koleżanki, która mi się podoba; narysowałem plakat, który został dobrze przyjęty.
Przez ostatni tydzień – np. ani razu nie spóźniłem się na lekcje; dostałem 4+ z matematyki; poprawiłem oceny z historii; przyrządziłem smaczną sałatkę; nauczyłem się nowych chwytów na gitarze.
Przez ostatni miesiąc – np. zaproponowałem dobry pomysł na szkolną wycieczkę, który spodobał się kolegom; miałem odwagę bronić swojego zdania; systematycznie ćwiczyłem jazdę na desce.
Przez rok – np. zdałem z dobrymi ocenami do następnej klasy; nauczyłem się płynnie posługiwać angielskim; samodzielnie zorganizowałem wypad w góry; zaoszczędziłem pieniądze na nowy rower; zbudowałem grupę znajomych w nowej klasie.

 

2. Dyskusja z myślami automatycznymi (ćwiczenie do indywidualnego wykonania)

Metoda dyskusji z myślami automatycznymi jest zaczerpnięta z psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Zidentyfikuj negatywną myśl automatyczną i poszukaj argumentów, które ją podważają. Potem znajdź myśl alternatywną, która jest wspierająca i ma pozytywny wydźwięk.

Przykład:
Negatywna myśl automatyczna: Nigdy mi się nic nie udaje.
Argumenty przeciwko myśli: W tamtym tygodniu zaliczyłem trudny sprawdzian. Nauczyłem się grać na skrzypcach.

Myśli alternatywne: W życiu czasami odnoszę sukcesy. Potrafię się nauczyć trudnych umiejętności.

3. Słoik miłych rzeczy (ćwiczenie do indywidualnego wykonania)

Codziennie wieczorem na małych karteczkach (każda opatrzona bieżącą datą) wypisz wszystkie miłe rzeczy, które cię tego dnia spotkały: pochwały, komplementy, dobre oceny, uśmiech od kogoś, śniadanie przygotowane przez mamę, całus od dziewczyny, poklepanie w ramię przez przyjaciela, zrozumienie od kierowcy autobusu, który poczekał, gdy dobiegałeś. Potem złóż karteczki i włóż je do słoika. Po miesiącu wyjmij je i przeczytaj. Jak się czujesz?

 

4. Lubię w sobie… (ćwiczenie do indywidualnego wykonania)

Wypisz na kartce wszystko, co w sobie lubisz, co ci się podoba, co cenisz, z uwzględnieniem wszystkich kategorii:
wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, umiejętności, sukcesy. Znajdź przynajmniej trzy rzeczy z każdej kategorii. Przeczytaj je sobie na głos lub podziel się nimi z zaufaną osobą.

 

                                                                                                                                                        Anna Dudek

                                                                                                                                                           Psycholog